Pageviews

Monday, December 20, 2010

कथा-घुमाउने चौतारीमा काभ्राको



उहिले यहाँ
ठू…लो काभ्राको बोट थिएछ नाति...
......
चौतारीमा पिँडालुपातको भारी बिसाएर
कथाको तान बुन्न थाल्नु भो युमाले;
......
तीन्टा ला…मो ला…मो नाम्लोले नि नभ्याउने
कस्ता बौलाहा आँधीहुरीले नहल्लने
बाढी-पहिरोले बगाउन नसक्ने
काभ्राको बोट- त्यो !
जीवनको मैनाम रे गाउँलेहरुको
शक्तिको मुरुम्सित्लाङ रे बस्तीहरुको ।
......
झोलुङ्गे पुलजस्तो आकासलाई छुने टुप्पामा जून झुल्किन्थ्यो...
दिनहरु नाप्थे त्यसको छायाँमा खेतालाहरु...
पात खस्दा उभौली अरे
पात पलाउँदा उधौली अरे
रैथानेहरुको आदिम सभ्यता भन्नु त
त्यहीँ काभ्राको रुख हो रे !
.......
दशतिर झाँगिएका हाँगाहरु
फक्ताङलुङ हिमाल पो ताकेको हौ ! ठूलो हाँगाले
सत्रतिर ओच्छिएर जराहरु
चोःत्लुङतिर मोडिएको हौ ! मूलजरा
हातमा हात समाई हा कि हा…गोलाकार
गोडा-चालमा गोडा-चाल मिलाई भिरेर च्याब्रुङ बुरुङ… बुरुङ…
प्रेमको महा-उत्सव काभ्राको फेदमा...
नाति !
काभ्राको जरानेर मगमगाउँथेछ आदिम साम्यवाद
काभ्राको टुप्पा भन्नु त कर्याङकुरुङहरुको साङ्ग्रीला राज्य रे !

...तर सुन नाति !
विक्रम सम्वत् कति सालमा हो, उहि…ले;
तिम्रो बाजेको बाजे-को पनि बाजेले देखेछ सपना
लुम्…लुम्…काड्याङ…कुदुङदुङ दुङ… दुङ…हा?याक् !
चट्याङले काभ्रा ढलेको दुःस्वप्न !
विपनामा त काभ्रामाथि उम्रेको थियो रे
पीपलको तीनपाते विरुवा पो जङ्गली बिरालोको गुहुमा
.......
हावा आइरहेछ चौतारीमा सिरिरिरिरि…रिरिरि…रिरि…रि...
कथादेशमा छौँ जो युमा-नाति
कि म कथा सुन्दासुन्दै आफैँ काभ्राको रुख भइसकेको छु
त्यसपछि के… भएछ हँ… युमा ?
......
केमात्र भएन तब-
काभ्रामा जरा हाल्यो नि पिपलले
काभ्रा मर्दै गयो बिस्तारै
पीपल ठूलो-ठूलो हुँदै गयो
एकदिन-
बोक्रा र धोन्द्रा मात्र भयो काभ्रा
काभ्राको धोन्द्राभित्र अस्मट जोवन भयो पिपल पो
तर काभ्रा थिचिमारेर हावामा नाचिबस्दा पिपल
यो त काभ्रै हो भन्ठाने काभ्राका सन्तानहरुले !
........
अँ सुन् ! काभ्रा ढलेपछि त
ढल्यो रे तन्नेरी तरुनीको हिमालजस्ता मुस्कान
खेलौनासरीमात्र भए रे नानीहरु
बुढापाकाका मुन्धुम ढल्यो रे
मन ढल्यो रे देश ढल्यो रे
मात्र दुःखले जन्म लियो गाउँमा
मात्र भोक तिर्खाले अवतार लियो देशमा;
........
पिपलले काभ्रा थिचिमारेपिछ
सुरु भको रे थिचोमिचो र शोषणदमनको संस्कृति
.....
पिपल पहेँलै झाँगिदै गएपछि
बनाइएछ वरिपरि यो घुमाउने चौतारी
लगाइएछ नरमेध महायज्ञ
र रगत चढाउन थालिएछ प्रत्येक विहान
त्यहीँबाट सुरुभएको रे नाति ! इतिहास ईष्र्या डाहीको…
......
जब काभ्राको रुखमा शुरु भयो इतिहास पिपलको
तब मानिसमा घृणाको जन्म भएको रहेछ
रिसको जन्म भएको रहेछ
युद्धको जन्म भएको रहेछ
… … …
ना… ति…
यसरी लामो श्वास तानेर-
कथा केही छिन बिसाउनुभयो युमाले !
......
कथा तमरभन्दा लामो छ
सुँगुरलाई चारो दिनेबेला भो जाऊँ हिँड घर…
......
भारी बोक्ने पालो मेरो थियो
मेरो अघिअघि लौरो टेक्दै युमा कथा भनि नै रहनुभको थियो-

...नाति ! त्यो चौतारीमा
दौडँदादौडँदैका कति घोडचढी तानाशाहहरु रोकिए र थकाइ मारे
पिपलको जरामा बाँधेर घोडाहरु
मृत्युको कहाँलीलाग्दा सुसेली हाले…।
… … …
नाति ! त्यो घुमाउने चौतारीमा
जति थकाइ मेटेपिन
हाम्रो थकाइ मर्दैन है !…
… … …
नाति ! त्यहीँ पिपलको हाँगामा हो
तिम्रो चेप्जु बाजेलाई झुण्ड्याएर भाला रोपिएको
त्यहीँ झरिल्लो ढुङ्गा हो
दुई जिउकी तिम्रो चेप्जु बोजूलाई
उचाल्दै पछार्दै भुँडी फोरेर मारिएको…
(2065\66)

Sunday, December 12, 2010

अरु सम्बोधन



स्व.स्वप्निल स्मृति

महोदय !
सर्कस-घर होइन देश
न समय
बादशाहको शालिक नै हो ।

तिम्रो हातमा छ
जो हस्तिनापुर र महाभारतको युद्ध सुन्दरी
अनि तिम्रो हातमा छ
उत्तराधुनिक 'रिमोट कन्ट्रोल'
जसले तिमी नचाइरहेछौ- पेशेवर वेश्या शान्ति ।

तिम्रो हातमा छ- िहंस्रक राज-झट्टी
र ठान्दो हौ- यही हो अन्तिम जादुमय छडी
लासहरुको चाङ
चाङमाथि चाङ
चाङहरुको दरबारमा
जुन छ वैदिक साम्यवादको गद्दी
होत्यहीँ आसीन छौ तिमी- जङ्ली ॠषिमुनि झैँ ।

तिम्रो हातमा छ- नरभक्षी बन्दुक
सँङ्सँगै एउटा कुरुप कला
तर आफू शाकाहरी हुँ आदेश-बक्सको
ठूल्ठूला होर्डिङबोर्डहरु झुन्ड्याएका छौ-
टोल-टोलका बधशालाहरुमा।

तिम्रो हातमा छ- गीता
र अज्ञात यौवनाको बालात्कारपछि
तत्काल हत्या गरेको रक्तमुछेल छुरी ।

जुन तिम्रो हातमा छ-
एक टक्रा सुकिलो खादा
राजकीय अभिनन्दनमा
उही बलात्कृत यौवनाका बुबाहरुबाट समर्पित
महोदय !
हाम्रो हातमा केही छैन
यो देशको एकमुठी माटोसम्म…
तर तिम्रो हातमा धेरै छ ।

सबैभन्दा घृणित त
तिम्रो हातमा छ- राष्ट्रिय झन्डा
जो हो तिम्रो गुप्ताङ्ग छाप्ने हतियार
मानिदिऊँ-
राष्ट्रियता तिम्रो कामुकता
अनि राष्ट्रहो तिम्रो गुप्ताङ्ग ।

तिम्रो अभिमान सोहोरिएको
तिम्रो महत्वाकाङ्क्षा पोको परेको
एउटा पुरातात्विक टोप
चाहे त्यो हाम्रो पाइतालामुनि होस्
चाहे त्यो तिम्रो शिरैमा होस्
जसको कुनै मतलब छैन हामीमा
होत्यो समेत तिम्रै हातमा छ ।

महोदय !
हिरामोति धनसम्पत्ति फौज
मानिदिऊँ- ब्रम्हको अण्ड नै
सबै-सबै तिम्रो हातमा छ
तर तिम्रै दुर्भाग्य !
तिम्रो हातमा छैन जनता र समय
तिम्रो आयुसमेत हाम्रो हातमा छ ।

हो खाली छन् हाम्रा हातहरु

बुभुनू महोदय !
सबैभन्दा डरलाग्दो
सबैभन्दा सिर्जनशील
सबैभन्दा परिवर्तनकामी
त खाली हातहरु नै हुन्छन्
जब भरिनेछन्-
केही थोकले हाम्रा हातहरु
सम्झिनू !
त्यतिखेर तिम्रो हातमा
के हुनेछैन के हुनेछ ।

(ऐतिहासिक जनआन्दोलन 0६२/६३ मा रचित एवं वाचित)

Tuesday, December 7, 2010

पश्चिम क्षितिजबाट...



क्षितिजपारि आकाश गर्जिन्दा
क्षितिजपारि बिजुली चम्किँदा
आमालाई सम्झिन्छु,

एकोहोरो हेरिरहन्छु पूर्वीक्षितिजतिर...

त्योभन्दा पर मेरो देश छैन
त्योभन्दा उता मानिसको बस्ती छैन
एकटक हेरिरहन्छु -
घरतरुलको लहराले घोचा नाघेर जंगलतिर हेरिरहेझैँ...
आँगनमा बिस्कुन उठाउँदै छन् कि आमा
हाँडीमा मकै-भटमास भुट्दै छन् कि आमा
जंगलमा मर्चाको दबाइ खोज्दैछन् कि आमा

सपनामा पनि लखेट्छ सर्पले
विपनामा पनि लेखेट्छ सर्पले
'आमा !'भनेर ब्यूँझन्छु
घरमा सर्पदेवता रिस्सियो िक !
विपनामा पनि रुख ढल्छ यो देशमा
सपनामा पनि रुख ढल्छ यो देशमा
गाउँमा आमाअघिल्तिर झारफुक गर्दै बसेको छ कि देवारी
खरानी ओढेर सेताम्यै खोक्दै रगत बसेकी छिन् कि अगेनोनेर आमा

दुःखको रौँ गन्दागन्दा
गनेको छुइना-
घर छोडेको कति वर्ष भो ?
ए...त्यो यासोक बजारमा
सङ्पाङ्भे तन्नेरीहरुसँगआमा धाननाच्न उभिँदा
म छोरा शर्माएको हिजोजस्तो लाग्छ...

हाट जाने बाटो आमाले चिनाउनुभो
मूलबाटो बाटो आमाले चिनाउनुभो
लाठे भएपछिको एकदिन
पश्चिमतर्फ भन्किगएका माहुरीहरु देखाएर
'लु भन्किगए है !' भनेर
विरक्तिन्दै माहुरी भन्किनुको अर्थ चिनाउनुभो...
बा ! त्यही माहुरीहरुसँगै मेरो आत्मा भन्किएर
म यो ठाउँमा आइपुगेको हो !

यो अर्कैको देशबाट
सुदुरबाट
पूर्वीक्षितिजतिर फर्किँदा
पश्चिम क्षितिजसम्म
मेरो छायाँको पुल टाँगिन्छ लामो न लामो...
स्मृतिको तान टाँगिन्छ लामो न लामो ...

पर्वतको चुचुरामाथि उदाउँदा घाम
पर्वतको चुचुरामाथि उदाउँदा जून
बादलमा फक्रिएर आउँछ मेरी आमाको सूनको फूल...
मेरो अनुहारमा चम्किएर आउँछ मेरी आमाको अनुहारको प्रतिविम्ब
कि मलाई 'मानिस' बनाउन भनी
बुबाले बेचेको मेरी आमाका त्यो सुनको फूल
आकाशमा घामजून भएछ...

सम्झिन्छु-
आमा र बुबा जिस्किदाखेिर
आमाको काखमा टाँसिदै रोएको हिजोजस्तो लाग्छ
'तिमीलाई छोडेर पोइला जान्छु अनि कोसँग सुत्छस्'
आमाले मलाई त्यतिकै डर देखाएको मेरो आँखामा झलझली छ
कि म जीवनका सम्बन्धहरु टुक्रिएर
यो ठाउँमा पोइला आएको हुँ ?
कि म नजाने बाटो हिँडेर
नफर्किने बस्तीमा आइपुगेको हुँ ?

अर्कै देशबाट...टाढाबाट...
एकोहोरो हेरिरहन्छु पूर्वीक्षितिजतिर म...
मेरी आमासँग नभेटेको कति भो ?
कसरी यो देश यति सुदूर भो ?
कि यो देशबाटमेरो देश पुग्न
यो दुई दिनको जिन्दगीमा
दुई दिन दुई रात लगाउँछ रात्रीबसले,
त्योभन्दा पर मेरो देश छैन
त्योभन्दा पर मेरो जानेठाउँ छैन ।

लिम्बूभाषाबाट अनुदित)

Monday, December 6, 2010

काग


विहान-
कुमाइ बाजेको घरको धूरीमा कराउँछ काग
'अमेरिका ! अमेरिका !!'
खुशी छ बाजे-छोरीज्वाइँले पाएका छन् अमेरिकामा ग्रीनकार्ड

दिउँसो-
कार्की नी भाउजुको थारो भैँसीको घाम ताप्नेमा बसेर
कराउँछ काग- 'प्रजातन्त्र ! प्रजातन्त्र !!'
यसपालि पनि भर्ना नहुने भो भैँसी
भाउजु दुखित छन्

बेलुकी-
सुब्बासाब्को किपट टाँकीको रुखमा
कुस्ती खेलिरहेछ चिबेचरासँग
रकेट झैँ कान्लामाथि कान्लामुनि उडिउडी
कराइरहेछ–'आतङ्कवाद ! आतङ्कवाद !!'

जे होस् कागले आफ्नो नाम काडिरहेछ...